Verbonden
Onze missie is het verbeteren van de kwaliteit van leven van oudere mensen door kansen te scheppen voor een vitaal en betekenisvol leven, hecht verbonden binnen de gemeenschap.
We willen eraan bijdragen dat mensen tot op hoge leeftijd midden in de samenleving staan en maatschappelijk actief kunnen blijven, als zij dit willen. Dit verruimt de mogelijkheden voor ouderen zelf en het komt de samenleving ten goede, want veel wijsheid, kennis en (levens)ervaring blijven nu onbenut. Heel bepalend hierbij is de beeldvorming over ouderen en het ouder worden. We willen deze onderzoeken en waar mogelijk positiever kleuren. Veel van onze activiteiten in 2019 waren gericht op het faciliteren en evalueren van ontmoetingen tussen jong en oud, zoals in de initiatieven Zomervisite en Slowdates. Extra aandacht ging ten slotte uit naar het welbevinden van ouderen met een niet-Westerse achtergrond, een groeiende groep in onze samenleving.
Beeldvorming
Verbonden
Er bestaan veel bewuste en onbewuste, positieve en negatieve vooroordelen rondom ouderen en de verwachtingen van de ouderenzorg. We onderzoeken de wensen en ambities van ouderen zelf en hoe we bestaande stereotypen positief kunnen beïnvloeden en verrijken met beelden waarin de diversiteit van ouderen tot uitdrukking komt.
In april schreef Jolanda Lindenberg voor het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) het wetenschappelijke rapport ‘Beeldvorming van ouderen’, over welke beelden er zijn over ouderen, ook onder ouderen zelf, en hoe dat mogelijk veranderd kan worden. Op 2 juli verwees minister Hugo de Jonge (VWS) naar het rapport in de voortgangsrapportage voor de Tweede Kamer van het programma Langer Thuis.
We richten ons steeds meer op de rol van ouderen zelf bij de beeldvorming over ouder worden en ouderen. Zo hebben we hier onderzoek naar gedaan in Nederland, Frankrijk, Portugal en Polen. We kijken naar mogelijke culturele verschillen in hoe ouderen naar andere ouderen kijken en welke factoren hierbij een rol spelen. De bevindingen worden verwerkt in een wetenschappelijke publicatie. Naast onderzoek hebben we hierop de aandacht gevestigd via publiekslezingen (zoals voor Age Cultural Friendly Cities), het geven van onderwijs, adviezen en samenwerking met onder meer de Raad van Ouderen en de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving.
Door een Amerikaanse bril
Overal ter wereld hebben mensen vergelijkbare wensen en behoeften als ze ouder worden. Om die reden kijkt de American Association of Retired Persons (AARP), met 38 miljoen leden de grootste belangenbehartiger van senioren in de Verenigde Staten, ook over de eigen landsgrenzen op zoek naar inspiratie, innovaties en inzichten. Elk jaar wordt in de publicatie ‘The Journal’ een specifiek land uitgelicht. Na Japan in 2018, besloot de AARP om in 2019 het vizier te richten op Nederland. De uitgave biedt een rijk geschakeerd beeld van het ouder worden in Nederland, met onder meer bijdragen van minister Hugo de Jonge, schrijfster Marjan Berk en de 79-jarige Hans Ulrich uit Oegstgeest. Joris Slaets schetst in de publicatie een beeld van het ouder worden in Nederland aan de hand van een typisch Nederlands ouder echtpaar, Wim en Ineke. De fiets speelt een bijzondere rol in The Journal: het typisch Hollandse vervoermiddel staat op de cover en ook zijn veel mensen met hun stalen ros voor het Poortgebouw in Leiden geportretteerd.
Welbevinden oudere migranten
Verbonden
Het aantal ouderen neem toe, en dit geldt ook voor het aantal ouderen met een migratieachtergrond. Vanwege culturele, sociaaleconomische en demografische verschillen hebben zij andere behoeften op het gebied van zorg en welzijn. Tot nu toe houden wetenschap en praktijk zich hier vooral afzonderlijk mee bezig. Het doel van het congres van IMISCOE (International Migration, Integration and Social Cohesion in Europe) op 19 februari was dan ook om wetenschappelijk onderzoek en praktijkervaringen dichter bij elkaar te brengen.
Tijdens het congres zijn de eerste resultaten gepresenteerd van acht groepsgesprekken die we hebben gehouden met ouderen met een Nederlands-Indische en Molukse, Europese, Surinaamse, Antilliaanse, Turkse en Marokkaanse achtergrond. Hoe beleven zij het ouder worden in Nederland? We publiceerden er in oktober over in wetenschappelijk tijdschrift The Gerontologist. Oudere migranten blijker positiever over het ouder worden in Nederland dan je zou verwachten vanuit de (wetenschappelijke) literatuur. Wel zijn er grote verschillen tussen én binnen groepen oudere migranten. Onderzoekers Jolanda Lindenberg en Nina Conkova pleiten dan ook voor een persoonsgerichte, cultuursensitieve benadering in de zorg voor en ondersteuning van oudere mensen met een migratieachtergrond.
In 2019 hebben we ook een verkennend onderzoek gedaan naar de ervaring van het ouder worden onder vluchtelingen. Stagiaire Samira Lone onderzocht wat zij verstaan onder succesvol ouder worden en welke factoren hierbij een rol spelen. Sociale relaties, familierelaties en maatschappelijke rollen zijn volgens oudere vluchtelingen van groot belang voor hun welbevinden. Ook denken zij dat ervaren stress, bijvoorbeeld als gevolg van hun (gedwongen) migratiegeschiedenis, van invloed is op hun gezondheid en welbevinden. De bevindingen worden tijdens het IMISCOE-congres in februari 2020 gepresenteerd en in een wetenschappelijk tijdschrift gepubliceerd.
Connect@Health
Verbonden
Voor steeds meer diensten zijn we aangewezen op het internet. Denk aan bankzaken of de belastingaangifte, maar bijvoorbeeld ook als het gaat om onze gezondheid. Het online maken van een afspraak, chatgesprekken met je huisarts, apps die je conditie bijhouden: het zijn mooie ontwikkelingen, maar helaas kan lang niet iedereen hiervan profiteren. Zo zijn veel online toepassingen moeilijk te volgen voor mensen die laaggeletterd zijn of de taal niet goed spreken.
Om de digitale gezondheidsvaardigheden van Marokkaanse senioren te helpen verbeteren, is begin 2019 Connect@Health van start gegaan. We hebben eerst samen met senioren met een Marokkaanse achtergrond in kaart gebracht waar zij behoefte aan hebben. In de training wordt rekening gehouden met de behoeften en voorkeuren van de deelnemers, culturele aspecten, taal- en beeldgebruik en moeilijkheidsgraad. Na de huidige kennis en leerwensen van de senioren te hebben geïnventariseerd, hebben we in de zomer de computertraining ontwikkeld. Die is in oktober door de deelnemers gevolgd en vervolgens geëvalueerd.
Connect@Health wordt uitgevoerd in samenwerking met Polytechnic University of Madrid, SERMAS en E-Seniors, en gefinancierd door EIT Health. We werken in Utrecht samen met Attifa, een zorgorganisatie voor oudere migranten.
Zomervisite
Verbonden
Voor het derde jaar op rij brachten Leyden Academy en het Jo Visser fonds jongeren op een laagdrempelige manier in contact met ouderen en hun woon- en leefwereld. Onder de noemer Zomervisite konden 16- tot 25-jarigen samen met ouderen uit een zorgorganisatie in de zomermaanden juli en augustus iets gezellig ondernemen. De activiteiten varieerden van wandelen en een ijsje eten tot samen muziek luisteren of een spelletje doen.
Met Zomervisite willen we jongeren uitdagen om met een frisse blik te kijken naar de ouderenzorg. De sleutel ligt in ontmoetingen tussen jong en oud, want in persoonlijk, gelijkwaardig contact kan wederzijdse waardering ontstaan en kunnen beelden worden bijgesteld. Steeds meer jongeren kiezen namelijk voor een opleiding in de zorg, maar helaas kiest minder dan vijf procent voor een baan in de ouderenzorg en bovendien verlaat de helft van de jongere medewerkers alweer binnen drie jaar de sector. Zomervisite draagt bij aan een positiever beeld, zo blijkt ook uit de ervaring van deelneemster Sietske: “Aan het begin van mijn studie riep ik dat ik nooit met ouderen zou willen werken. Mijn beeld is door Zomervisite echt totaal anders.” Een artikel over hoe jongeren kijken naar ouderen nadat ze hebben deelgenomen aan Zomervisite, is inmiddels ingediend bij wetenschappelijk tijdschrift Journal of Aging Studies.
In juli en augustus 2020 zal Zomervisite weer worden georganiseerd.
Slowdates
Verbonden
Tijdens Slowdates worden jongeren en ouderen met elkaar in contact gebracht, en wordt er gezellig gekletst en ook veel gelachen. Per keer worden een thema en een werkvorm gekozen. Thema’s zijn bijvoorbeeld geld, reclame, vooroordelen, mode of zomervakantie, en de werkvormen kunnen variëren van pitches, kringgesprekken, tweegesprekken, vragen tot creatieve uitspattingen. In de pauze is er een proeverij, verzorgd door de andere generatie. Zo kregen ouderen al eens energiedrankjes voorgezet en genoten de jongeren van een advocaatje met slagroom.
Onderzoekers van Leyden Academy hebben gekeken naar de opzet en uitvoering van de Slowdates, die tweemaal per maand plaatsvinden. Veelzijdigheid en flexibiliteit lijken de kracht te zijn: de opzet van een begeleide bijeenkomst in een informele sfeer biedt alle ruimte voor creativiteit, voor diepgang waar nodig en luchtigheid waar gewenst.
Slowdates is opgezet door de Gruitpoort, een creatieve broedplaats in Doetinchem. Op 27 oktober werd het iniatief door het Jo Visser fonds beloond met de Jo Visser award.
Intergenerationeel wonen
Verbonden
Tot in de jaren veertig van de vorige eeuw was het in Nederland gebruikelijk dat meerdere generaties samenleefden onder één dak. Na de Tweede Wereldoorlog werd het ‘kerngezin’ de standaard: man, vrouw en eventuele nakomelingen. Inmiddels zijn er talloze nieuwe samenleefvormen ontstaan. Neem bijvoorbeeld woongemeenschap Eikpunt in Lent, bij Nijmegen. Eikpunt heeft bijna honderd bewoners en is opgezet als een wijk met zelfstandige huur- en koopwoningen, een kleine woongroep en gemeenschappelijke binnen- en buitenruimtes.
Het samenleven in de woongemeenschap rust op de pijlers duurzaamheid, stilte, gemeenschapszin en meergeneratiewonen. De bewoners streven ernaar dat alle leeftijden in de woongemeenschap vertegenwoordigd zijn, zodat personen van verschillende generaties een bijdrage kunnen leveren en elkaar zorg, steun en inspiratie bieden.
Leyden Academy voert een kwalitatief, etnografisch onderzoek uit naar de beeldvorming van en over ouderen binnen de context van intergenerationeel wonen. In 2020 wordt het onderzoek afgerond en worden de bevindingen onder meer verwerkt in een artikel.
Samen Ouder
Verbonden
Op welke manieren kunnen en willen (kwetsbare) ouderen meer bij de samenleving worden betrokken? Hoe zorgen we ervoor dat alle ouderen die dit willen, de rol kunnen spelen die zij wensen? We onderzoeken de voorwaarden voor een samenleving die inclusief is, dat wil zeggen waarin rekening wordt gehouden met elkaar en elkaars wensen, behoeften en talenten. In dit kader onderzoeken we welke interventies effectief zijn en het sociaal welbevinden vergroten. Dit doen wij binnen het programma ‘Samen Ouder’ van het Oranje Fonds. In dit programma wordt ingezet op sociale verbinding en deelname, zodat eenzame ouderen elkaar kunnen vinden in een betrokken samenleving.
Gedurende de periode 2018-2021 ondersteunt het Oranje Fonds 25 sociale initiatieven die als doel hebben ouderen op lokaal niveau te activeren en samen te brengen. Leyden Academy voert een evaluatie uit naar wat nu precies werkt om eenzaamheid te verminderen of te voorkomen, en welbevinden te vergroten. Er wordt gekeken naar activering, participatie en de effecten daarvan. De metingen tot dusver laten zien dat de projecten erin slagen om een groep te bereiken die relatief hoog scoort op bekende risicofactoren voor eenzaamheid. Zo zijn ze vaker dan het Nederlandse gemiddelde alleenstaand en ervaren ze meer beperkingen in hun dagelijks leven.
Oudere ondernemers bij Pauw
Op 4 december mocht Jolanda Lindenberg aanschuiven bij talkshow Pauw om te vertellen over ons onderwijsprogramma Start-up Plus voor oudere aspirant-ondernemers. In gesprek met Jeroen Pauw weerlegde Jolanda het heersende beeld dat succesvolle start-ups vooral door jonge honden worden opgezet: “Uit onderzoek blijkt dat oudere ondernemers vaak een grotere groei laten zien in omzet en aantal personeelsleden, en de onderneming langer blijft bestaan.” Jolanda werd geflankeerd door ondernemer Evert van Voorst, die op 85-jarige leeftijd de succesvolle ‘druppelbril’ op de markt bracht, en de 82-jarige Start-up Plus-deelnemer Han van Doorn. De uitzending is door bijna 1 miljoen mensen bekeken.
