Vitaal
Onze missie is het verbeteren van de kwaliteit van leven van oudere mensen door kansen te scheppen voor een vitaal en betekenisvol leven, hecht verbonden binnen de gemeenschap.
Wat is het geheim van een lang vitaal leven? Dat is al lang geleden ontrafeld. Het zijn de bekende gedragsregels: een mens moet voldoende bewegen, gezond eten, stress vermijden, goed slapen, met mate drinken en niet roken. Het echte mysterie vinden we bij Leyden Academy niet wat je moet doen, maar hoe je zo’n gezonde leefstijl een leven lang kunt volhouden. ‘Peer coaching’ blijkt een krachtig mechanisme waarbij mensen elkaar motiveren, zoals buurtbewoners die in onze Vitality Clubs samen komen om te bewegen. Of door slimme aanpassingen in je dagelijkse omgeving te maken, zodat de gezonde gewoonte vanzelfsprekend wordt: of het nu gaat om de keuken, het klaslokaal of het verpleeghuis. Ten slotte kunnen we veel inspiratie halen uit het dierenrijk, waar exotische schepsels soms indrukwekkende leeftijden bereiken. Wat leren zij ons over het verouderingsproces?
Boek Het geheim van de schildpad
Vitaal
Hoe kan het dat een muis in twee jaar veroudert, een mens in tachtig jaar en een schildpad wel tweehonderdvijftig jaar oud kan worden? Waarom leven sommige diersoorten veel langer dan andere, en wat kunnen wij mensen hiervan leren? Geïnspireerd op de dierenwereld schreef David van Bodegom ‘Het geheim van de schildpad’, met nieuwe inzichten over eten, werken, sporten en slapen.
Het boek helpt lezers om aan de hand van fascinerende voorbeelden uit het dierenrijk, gecombineerd met wetenschappelijk onderzoek, onze eigen veroudering beter te begrijpen. Wist u dat vleermuizen tien keer zo oud kunnen worden als gewone muizen, en dat kreeften juist jonger lijken te worden naarmate ze verjaren? Wat leren we van hongerige apen, nijvere honingbijen en uitgeslapen hazelmuizen?
Het geheim van de schildpad verscheen in september bij uitgeverij Atlas Contact en stond meteen volop in de belangstelling. Zo schoof David aan bij talkshow Pauw, samen met Miep (84 jaar, ster op Instagram), Piet (90 jaar, fanatieke wielrenner) en Susan (100 jaar, golft nog graag), en in jeugdprogramma De Buitendienst. Het boek werd besproken in De Wereld Draait Door en David is geïnterviewd op de Nederlandse en Vlaamse radio en in talloze dag- en publieksbladen. Ook sprak hij tijdens de UIT Markt, op de 50Plus Beurs, in het Teylers Museum en op vele andere podia in het land.
Vitality Club
Vitaal
Miljoenen Nederlanders lijden aan kwalen als hoge bloeddruk, hoog cholesterol en botontkalking. Aandoeningen die goed te voorkomen of te vertragen zijn met een actieve leefstijl. Toch lukt het maar één op de drie 65-plussers om een half uur per dag matig intensief te bewegen. In 2017 ontdekten we dat senioren in Ulft het initiatief hadden genomen om samen buiten te bewegen en elkaar te coachen. We hebben dit succesvolle concept onderzocht en een vervolg gegeven in de Vitality Club, een laagdrempelige beweegclub in de wijk.
Inmiddels zijn er dertien Vitality Clubs actief, van Leiden tot Oegstgeest en van Lelystad tot Denekamp, en komen er steeds meer bij. Mede dankzij de samenwerking met ouderenbond KBO-PCOB die de clubs actief onder hun leden promoot. Momenteel ontwikkelen we materialen waarmee enthousiaste ouderen zelf een beweegclub kunnen opzetten in hun wijk. Zij worden hiervoor door ons in een korte training ondersteund en daarna op afstand begeleid.
In de Leidse Stevenshof zijn we een onderzoek gestart om te zien of deze vorm van ‘peer coaching’ niet alleen geschikt is voor vitale ouderen, maar ook voor ouderen met een chronische ziekte. Hiervoor verwijzen in Leiden momenteel tien huisartspraktijken patiënten door naar de Vitality Club. Stagiair Shasvin Bhoelai heeft daarnaast onderzocht wat de succesfactoren zijn van een Vitality Club voor mensen met een lage sociaal-economische status. We zetten ons in om zoveel mogelijk mensen te laten profiteren van de gezondheidswinst en gezelligheid die de Vitality Club kan opleveren.
Bewegen in het verpleeghuis
Vitaal
Voldoende beweging is gezond voor iedereen. Zeker ook voor de bewoners van verpleeghuizen. Het kan het risico op valincidenten en depressie verkleinen, en bovendien veel plezier geven. Toch zijn in de Nederlandse verpleeghuizen negen van de tien bewoners inactief. Leyden Academy onderzocht hoe het er in diverse ouderenzorgorganisaties aan toe gaat en wat de ervaringen van de medewerkers zijn. Wat doen de bewoners gedurende de dag, komt dat overeen met het beleid, welke belemmeringen liggen op de loer en waar liggen kansen om mensen te activeren?
Uit het onderzoek komen de volgende aanbevelingen:
- Richt de fysieke en sociale omgeving anders in. Maak bijvoorbeeld ruimtes vrij toegankelijk en beter zichtbaar, en laat spelletjes op tafel in het zicht staan.
- Neem zo min mogelijk uit handen van de bewoners en betrek hen meer bij de dagelijkse taken zoals wassen, aan- en uitkleden en het dekken en afruimen van de tafel. Zo wordt bewegen onderdeel van het dagelijks leven.
- Probeer het activeren van bewoners integraal te benaderen. Zorg, therapie en activiteiten zijn vaak nog niet goed op elkaar afgestemd.
- Leer bewoners beter kennen, zodat beter kan worden ingespeeld op de individuele interesses en verlangens met betrekking tot activiteiten.
Boek 10 jaar cadeau
Vitaal
Veel mensen beginnen het nieuwe jaar met goede voornemens, zoals minder snoepen en vaker naar de sportschool. Dit soort gedragsregels blijkt vaak lastig vol te houden. David van Bodegom en Rudi Westendorp beschrijven in hun boek ’10 jaar cadeau’ een andere aanpak: één die niet uitgaat van gebieden en verbieden, maar van verleiden via kleine slimme aanpassingen in je dagelijkse omgeving. Als we deze kleine aanpassingen steeds blijven herhalen, tellen ze ongemerkt op tot een groot en duurzaam effect.
In het boek dat eind november bij uitgeverij Atlas Contact verscheen, introduceren de auteurs hun aanpak aan de hand van vier V’s. Ten eerste ‘verwijderen’: zet ongezonde prikkels uit het zicht en bewaar koekjes bijvoorbeeld niet in een glazen pot, maar in een dichte trommel. Daarna komt ‘vervangen’: wissel de koekjes om voor snoeptomaatjes. Verleidingen in omgevingen die je zelf niet kunt aanpassen, kun je beter ‘vermijden’: loop een blokje om als je weet dat je bij de bakker altijd zwicht voor een kaascroissant. ‘Voorbereiden’ kan ook een slimme strategie zijn: eet bijvoorbeeld alvast een banaan en drink een flesje water voordat je naar een receptie gaat. Dan ben je wat beter bestand tegen bittergarnituur, wijn en bier.
Feiten en fabels over cholesterol
Ruim twee miljoen Nederlanders gebruiken cholesterolverlagende medicijnen. Helpen die wel? En zijn er alternatieven? In mei ging consumentenprogramma Radar Extra in een tweeluik op zoek naar de feiten en fabels over cholesterolverlagers en hoe een verandering in leefstijl de cholesterolwaarden kan beïnvloeden. Presentatrice Antoinette Hertsenberg sprak met artsen, gedragswetenschappers en patiënten. Ze bezocht ook Leyden Academy en besprak met David van Bodegom de mogelijkheden om te ‘ontpillen’. David nam Antoinette mee naar de Vitality Club in Leiden-Noord, waar dagelijks tientallen vijftigplussers samen buiten sporten. Een van de deelnemers vertelde dat hij zijn medicijngebruik tot nul heeft weten af te bouwen: “Mijn bloedwaarden zijn zonder meer verbeterd, en ik ben niet de enige in de groep”. Een prachtig podium om 1,7 miljoen kijkers de kracht van samen bewegen te laten zien.
Jong geleerd
Vitaal
Veel gezond én ongezond gedrag is onbewust en aangeleerd. Je eet je bord leeg omdat je nu eenmaal zo bent opgevoed, niet omdat je nog trek hebt. Dit geldt zeker ook voor zitgedrag. Kinderen zitten omdat we stoelen in de klas hebben gezet. In het onderzoek ‘Jong geleerd’ willen we kijken of we dit kunnen doorbreken door al op jonge leeftijd de norm aan te passen en een leefstijl met meer staan en bewegen vanzelfsprekender te maken. Gedurende drie jaar volgen we basisschoolleerlingen op de Lorentzschool in Leiden, waar de leerlingen van één klas zit/sta-tafeltjes hebben gekregen en een andere klas het reguliere schoolmeubilair gebruikt.
In de zomer zijn de laatste metingen verricht. Zo is onder meer gemeten of de leerlingen met zit/sta-tafeltjes meer staan en bewegen, zowel binnen als buiten het klaslokaal. Ook worden de Cito-scores tussen de klassen vergeleken. In het voorjaar van 2020 verwachten we de eerste resultaten te publiceren. Ook daarna worden enkele leerlingen gevolgd, met tussenpozen van zeven jaar, om te meten of de verandering in leefstijl duurzaam is.
Het onderzoek wordt mede mogelijk gemaakt door de gemeente Leiden en Presikhaaf Schoolmeubelen.
GONoord!
Vitaal
Na drie jaar is eind 2019 GONoord! afgerond. In dit project staan bewustwording en het opzetten van gezonde initiatieven in Leiden-Noord centraal. Door met buurtbewoners, van jong tot oud, in gesprek te gaan, zijn zo’n honderd ideeën aangedragen die bijdragen aan een gezonde leefstijl met voldoende bewegen en gezond eten, maar ook aan een veilige en sociale buurt.
Maar liefst twintig initiatieven zijn gerealiseerd door de wijkbewoners, onder begeleiding van het GONoord!-projectteam. Via deze initiatieven zijn deelnemers betrokken die doorgaans moeilijk bereikbaar zijn met interventies en gezondheidsinitiatieven. Een geslaagd voorbeeld is het vrouwenzwemuur, waar iedere vrijdagochtend bijna tachtig vrouwen vrij zwemmen of zwemles krijgen. Een ander succesnummer is het Gezond Ontbijt, waar elke twee maanden enkele dames uit de wijk een ontbijt verzorgen waarbij iedereen welkom is om aan te schuiven.
Alle betrokkenen, met de wijkbewoners voorop, geven aan dat de initiatieven de wijkbewoners nader tot elkaar hebben gebracht, dat ze meer van hun eigen kracht en regie durven uitgaan, en dat er een context is gecreëerd waarin het meer voor de hand ligt om een gezonde leefstijl aan te nemen.
GONoord! was een initiatief van Publieke Versnellers, Libertas Leiden, GGD Hollands Midden en Leyden Academy, en werd gefinancierd door FNO.
Een bredere blik op de pensionering
Vitaal
Met pensioen gaan is niet alleen een financiële aangelegenheid; het is een levensfase waarin mensen sociaal verbonden en actief willen blijven. Vanuit die gedachte verrichten Aegon Center for Longevity and Retirement en Leyden Academy onderzoek naar de relatie tussen pensionering en thema’s zoals gezondheid, levenstevredenheid en beeldvorming. In een serie van vier whitepapers willen we de gedachtenvorming over pensionering breder trekken dan het traditionele financiële perspectief.
In de eerste whitepaper ‘Why do we retire?’ verkenden we eind 2018 de diverse wensen en ambities die mensen voor hun pensionering hebben. In juni 2019 verscheen de tweede whitepaper getiteld ‘Health and retirement’. Hierin zijn we ingegaan op de rol die gezondheid speelt bij een succesvolle voorbereiding op en invulling van de pensionering. Veel verouderingskwalen zoals hart- en vaatziekten en diabetes type 2 openbaren zich op latere leeftijd, maar zijn een gevolg van een jarenlange ongezonde leefstijl tijdens het (werkende) leven. In de whitepaper wordt dan ook een beroep gedaan op werkgevers, beleidsmakers en architecten om werkomgevingen te creëren die het mensen gemakkelijker maken om gezonde gewoontes te ontwikkelen. In de twee whitepapers die nog volgen, wordt het blikveld op pensionering verder verbreed vanuit het perspectief van levenstevredenheid en de beeldvorming over de pensionering en gepensioneerden.
Waarom krimp je als je ouder wordt?
Als kennisinstituut dat onderzoek doet naar alle facetten van het ouder worden, krijgt Leyden Academy regelmatig vragen van journalisten. Soms wel heel specifiek... Kun je bijvoorbeeld voorkomen dat je krimpt als je ouder wordt? Waarom blijven vrouwen niet langer vruchtbaar? Houdt werken mensen gezond en gelukkig? Hoe kun je de leeftijd van een hond uitrekenen in mensenjaren? En is minder dan zeven uur slapen schadelijk? We vinden het een sport om de juiste, wetenschappelijk onderbouwde antwoorden te vinden: bij onze eigen experts of bij ter zake deskundige collega-wetenschappers. Wat de vraag over het krimpen betreft, zoals de Volkskrant die in september stelde: met het klimmen der jaren worden onze tussenwervelschijven platter en minder veerkrachtig. Dit kun je tegengaan door te zorgen voor sterke botten, bijvoorbeeld door voldoende te bewegen en gezond te eten. Dagelijks aan een rekstok hangen helpt niet tegen het krimpen. Maar dit is wel weer goed voor je lenigheid en je armspieren, dus vooral doen!
DansPark
Vitaal
Elke woensdagochtend wordt onze collegezaal omgetoverd tot een dansvloer van de heren en dames van DansPark (voorheen Dance for Health) Leiden, een ontmoetingsplek met dans en muziek voor mensen met Parkinson, MS of reuma. Naast de sociale contacten en het plezier dat het dansen geeft, werken de deelnemers aan hun conditie, souplesse, kracht, houding en balans. Door het vergroten van het lichaamsbewustzijn en het denken in mogelijkheden, wordt ook het zelfvertrouwen gesterkt.
In de video hieronder ziet u hun choreografie voor het internationale Crane Dance Project dat in juni is getoond tijdens het World Parkinson Congress in Kyoto, Japan.
